چگونه هوش مصنوعی مهارت‌های تفکر انتقادی کارکنان را متحول خواهد کرد
اگرچه هنوز به‌طور کامل ظرفیت‌های هوش مصنوعی و نقاط ضعف احتمالی آن را درک نکرده‌ایم، اما عصر هوش مصنوعی آغاز شده است. همه ما در زندگی روزمره از عوامل هوش مصنوعی استفاده می‌کنیم و به‌زودی یک "دستیار هوش مصنوعی" دائمی در جیب خود خواهیم داشت، در حالی که توسعه‌دهندگان همچنان این ابزارها را کوچک‌تر کرده و از مدل‌های مبتنی بر درخواست‌های صریح به دستگاه‌هایی با عملکرد دائمی و در دسترس تغییر جهت می‌دهند.
در تقاطع تردید و اجتناب‌ناپذیری
همان‌طور که تاریخ بارها تکرار شده، اکنون نیز در تقاطع تردید و اجتناب‌ناپذیری ایستاده‌ایم. مانند پیشرفت‌های فناوری گذشته، هوش مصنوعی هم هیجان‌آور است و هم دلهره‌آور. ماشین‌حساب جیبی را به عنوان نمونه‌ای مشابه هوش مصنوعی در نظر بگیرید. این نوآوری دهه‌ها پیش ابتدا با مقاومت مواجه شد. در حالی که دانش‌آموزان از این میانبر فناورانه برای دور زدن محاسبات ریاضی استقبال کردند، معلمان و والدین نگران بودند و می‌گفتند: «همیشه یک ماشین‌حساب در جیب خود نخواهید داشت!» مثال‌های بیشتری نیز می‌توان یافت. مهارت نقشه‌خوانی که روزگاری بسیار مهم بود، اکنون تقریباً تنها برای کوهنوردان و پیشاهنگان باقی مانده است.
با ظهور عوامل هوش مصنوعی و ابزارهای هوشمند، آیا کارکنان آینده از آن سود خواهند برد یا متضرر خواهند شد؟!
آیا این فناوری به ابزاری ضروری برای کارکنان دانشی تبدیل خواهد شد یا نسلی از کارکنان را پدید خواهد آورد که بدون کمک قادر به تولید و استفاده از دانش نیستند؟!
در این مقاله، برخی از تأثیرات احتمالی هوش مصنوعی بر شایستگی‌های کارکنان دانشی و مدل‌های یادگیری و توسعه (L&D) سازمان‌ها را بررسی خواهیم کرد.
اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند بر توانایی ما در تفکر انتقادی تأثیر بگذارد، اما همانند پیشرفت‌های گذشته، احتمال دارد برخی وظایف پایه‌ای کاهش یابند و در عوض، بهبودهای گسترده‌ای حاصل شود.
ظهور عوامل هوش مصنوعی
مرحله بعدی تحول هوش مصنوعی، پس از درگاه‌های تحت وب و ابزارهای تعبیه‌شده، ظهور عوامل هوش مصنوعی شخصی‌سازی‌شده است. این دستگاه‌ها به‌عنوان دستیارانی دائمی عمل می‌کنند که سطحی از خودمختاری را در مشاهده و شنیدن هر آنچه ما می‌بینیم و می‌شنویم دارند. این عوامل که به کمک هوش مصنوعی مولد (GenAI) قدرت می‌گیرند، قادر به استدلال، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری خودکار خواهند بود.
با پیشرفت این عوامل، شاید تفکر انتقادی بیش از پیش ضروری شود، زیرا هنوز هوش مصنوعی به‌تنهایی قادر به عملکرد مستقل نیست و به مداخله انسانی و تفکر انتقادی ما وابسته است. سازمان‌ها می‌توانند با ادغام این فناوری در آموزش و توسعه کارکنان، فرصت‌هایی برای یادگیری شخصی‌سازی‌شده، دسترسی گسترده‌تر و صرفه‌جویی در زمان و هزینه ایجاد کنند.
تأثیر مثبت عوامل هوش مصنوعی بر مهارت‌های تفکر انتقادی
-
ارائه دسترسی سریع به حجم گسترده‌ای از اطلاعات
-
ارتقای تفکر تحلیلی از طریق نمایش سازمان‌یافته اطلاعات
-
ارائه تجربه‌های آموزشی متناسب با نیازهای فردی
-
بهبود توانایی کارکنان در پرسیدن سؤالات دقیق و جهت‌دهی به اطلاعات
تأثیر منفی عوامل هوش مصنوعی بر مهارت‌های تفکر انتقادی
-
وابستگی بیش از حد ممکن است تلاش برای تحلیل انتقادی را کاهش داده و منجر به انفعال شود
-
اطلاعات جانبدارانه فیلترشده توسط هوش مصنوعی ممکن است دیدگاه‌های کارکنان را محدود کند
-
دریافت پاسخ‌های فوری از طریق هوش مصنوعی می‌تواند دامنه توجه کارکنان را کاهش داده و تفکر عمیق را تضعیف کند
-
اتکا به هوش مصنوعی برای یادآوری اطلاعات ممکن است به تضعیف حافظه انسانی منجر شود
چگونه هوش مصنوعی می‌تواند یادگیری و توسعه را تسریع کند؟
سازمان‌ها باید با اتخاذ استراتژی‌های مناسب، مزایای هوش مصنوعی را به حداکثر رسانده و اثرات منفی آن را کاهش دهند. برخی از این اقدامات شامل موارد زیر است:
-
ترویج سواد هوش مصنوعی: آموزش کارکنان در مورد نحوه عملکرد هوش مصنوعی و محدودیت‌های آن برای ارزیابی انتقادی محتواهای تولیدشده توسط هوش مصنوعی
-
استفاده از هوش مصنوعی به‌عنوان ابزار، نه جایگزین تفکر انتقادی
-
حمایت از توسعه اخلاقی هوش مصنوعی: اطمینان از شفافیت الگوریتم‌ها و جلوگیری از سوگیری‌های پنهان
نتیجه‌گیری
ادغام عوامل هوش مصنوعی در زندگی روزمره فرصت‌ها و چالش‌هایی را برای توسعه مهارت‌های تفکر انتقادی فراهم می‌کند. این فناوری‌ها علاوه بر ارائه دسترسی بی‌سابقه به اطلاعات، می‌توانند منجر به وابستگی، جانبداری و کاهش توانایی شناختی شوند.
برای بهره‌گیری از مزایای هوش مصنوعی و در عین حال محافظت از توانایی تفکر انتقادی، ضروری است که سواد هوش مصنوعی ترویج یابد، تعامل انسانی با هوش مصنوعی متعادل شود و توسعه اخلاقی این فناوری در اولویت قرار گیرد. با اتخاذ رویکردی آگاهانه، می‌توان اطمینان حاصل کرد که عوامل هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری برای توانمندسازی عمل کنند، نه عاملی برای تضعیف تفکر مستقل.
اگر به حوزه هوش مصنوعی و کاربردهای آن در مدیریت منابع انسانی علاقمند هستید جهت ثبت نام در مسترکلاس هوش مصنوعی در منابع انسانی با تدریس دکتر محسن سلمان و دکتر علی اصغر امیری با کارشناسان آرسا (آکادمی رفتار سازمانی) در ارتباط باشید.
همچنین اگر به حوزه یادگیری و توسعه علاقمند هستید و قصد دارید با رویکردها و روش های جدید این حوزه آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم در مسترکلاس طراحی تجربه یادگیری با تدریس دکتر علی اصغر امیری ثبت نام و شرکت کنید.
اگر می خواهید در سازمان خود تجربه یادگیری برای کارکنان و مدیران طراحی و اجرا کنید، می توانید با مشاوران آرسا در ارتباط باشید. علاوه بر این جهت اطلاع از ورکشاپ های طراحی شده توسط تیم آرسا این قسمت را مطالعه و بررسی کنید.
